رابطه دین و تمدن در اندیشه متفکران مسلمان

رابطۀ «دین و تمدن»، از مباحث بنیادین در حوزۀ تمدن‌پژوهی است که به‌رغم اهمیت بسیار آن، چندان مورد توجه محققان حوزه مطالعات تمدنی قرار نگرفته است. این موضوع به‌ویژه برای دغدغه‌مندان «تمدن دینی»، اهمیت دوچندان دارد. کتاب پيش‌رو کوششی است در پرداختن به این موضوع مهم، با تمرکز و تأکید بر رابطۀ دین اسلام و تمدن. در این اثر، تلاش شده است رویکردهای اصلی در موضوع رابطه دین و تمدن در اندیشۀ متفکران مسلمانِ معاصر مورد واکاوی قرار گیرد. رویکردهای مذکور عبارت‌اند از:

1. رویکرد «اسلام‌گرای تمدنی» که نقطۀ اتکای خود را بر دین قرار داده و با قرائتی دینی از تمدن، معتقد به رابطۀ حداکثری میان اسلام و تمدن است. 2. رویکرد «تمدن‌گرای اسلامی» که با اتکا بر تمدن می‌کوشد با قرائتی دنیوی از دین، زمینۀ ارتباط حداکثریِ آن را با تمدن فراهم کند. 3. رویکرد «تجددگرای اسلامی» که نقطۀ اتکای خود را بر تجدد گذارده و در صدد است با قرائتی مدرن از دین، میان آن با تجدد رابطه برقرار سازد.

 نگارنده معتقد است هر يک از دو قرائت دینی از تمدن و قرائت تمدنی از دین، دارای نقاط قوت و ظرفیت‌هایی است و ارائه الگویی تلفیقی از این دو، می‌تواند تبیین‌گر رابطه دین و تمدن باشد.