هرمنوتیک و تفسیر (نگاهی تطبیقی به دیدگاه شلایرماخر و علامه طباطبائی)

هرمنوتیک و تفسیر (نگاهی تطبیقی به دیدگاه شلایرماخر و علامه طباطبائی)

هرمس، در یونان باستان، پیام خدایان را در حد فهم بشری تنزيل می کرد. به همین دلیل به کار هرمسی در غرب هرمنوتیک گفته شد. در سنت اسلامی برای رساندن چنین معنایی واژه تفسیر به کار می رود. فلسفه کار هرمسی، نیاز به فهم است. فهم در زمینه های مختلفی مطرح است. ازینرو شلايرماخر هرمنوتیک عام را مطرح می کند و متناسب با آن، از قواعد عامی برای فهم سخن می گوید. در مورد کاربرد این قواعد در فهم قرآن همواره میل و تردید با هم وجود داشته، زیرا از یک طرف، اکثر این قواعد عقلایی و جهان شمولند و از طرف دیگر، گفته شده که خاستگاه هرمنوتیک، غرب است. داوری درست همواره در گرو شناخت درست است. ایمان به وجود معنای نهایی برای متن و عينيت آن، عدم استقلال متن از مؤلف (مؤلف محوری)، توجه به نیت مؤلف و... و همچنین تأكيد بر دو شیوه تفسير دستوری (توجه به زبان متن) و روان شناختی (توجه به گوینده متن) و عنایت به ماهیت دوری و ارجاعی فهم (دور هرمنوتیک)، که ریشه در امر عقلایی توجه به قراین و سیاق سخن دارد، برخی از ویژگی های بارز هرمنوتیک شلايرماخر است. وجود ویژگی های فوق با وضوح بیشتر یا کمتری در هرمنوتیک علامه طباطبایی (تفسیر قرآن با قرآن) روش های مشترکی را برای رسیدن به فهم معنای متون پیشنهاد می کند، اما مطرح بودن برخی پیش فرض های ویژه در مورد قرآن کریم، از جمله وحیانیت آن که سبب استعلای این متن مقدس از دیگر متون شده است، مستلزم به کارگیری روش های خاصی، علاوه بر قواعد فهم متون عقلایی و ممنوعیت کاربرد روش های دیگری مانند روش اصطيادى (تفسیر به رأی) در هرمنوتیک قرآن کریم است.